Ochrony przyrody Tatr i powstanie Tatrzańskiego Parku Narodowego
We wrześniu 1865 roku w Krakowie, nakładem Komisji Fizjograficznej Akademii Umiejętności, opublikowano broszurę zatytułowaną Upomnienie Zakopianów i wszystkich Podhalanów, aby nie tępili świstaków i kóz. Autor tej wydanej anonimowo, niewielkiej, osiemnastostronicowej broszury po raz pierwszy jednoznacznie stwierdził, że zabijanie kozic i świstaków jest złem, a kłusownictwo – zajęciem haniebnym.
Była to pierwsza publikacja, która wprost wskazywała na potrzebę ochrony przyrody tatrzańskiej. Tekst rozesłano do podhalańskich urzędów i proboszczów z prośbą o rozpropagowanie jego treści wśród góralskiego ludu. Nowicki i Janota szukali szerokiego wsparcia dla swojej inicjatywy – w Towarzystwie Zoologiczno – Botanicznym w Wiedniu, w Komisji Fizjograficznej Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, w rozmaitych urzędach i w prasie. To dzięki ich staraniom i za zgodą właścicieli dóbr zakopiańskich w 1866 roku w urzędzie powiatowym w Nowym Targu zaprzysiężono dwóch byłych myśliwych, a zarazem znanych przewodników – Jędrzeja Walę i Macieja Sieczkę – jako strażników kozic i świstaków w Tatrach. Dwa lata później, dnia 5 października 1868 roku, galicyjski Sejm Krajowy we Lwowie uchwalił ustawę ,,względem zakazu łupania, wytępiania i sprzedawania zwierząt alpejskich, właściwych Tatrom, świstaka i dzikich kóz”. Projekt ustawy powstał z inicjatywy Maksymiliana Nowickiego i księdza Eugeniusza Janoty. Była to pierwsza ustawa tego typu na świecie.
Eugeniusz Janota z braku funduszy na studia został księdzem. Był profesorem języka i literatury niemieckiej na Uniwersytecie Lwowskim, przyrodnikiem, taternikiem, autorem wielu publikacji na tematy tatrzańskie, w tym pierwszego polskiego przewodnika po Tatrach. Maksymilian Nowicki był jednym z czołowych polskich zoologów, pierwszym polskim profesorem zoologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, autorem licznych publikacji w tej dziedzinie, współtwórcą Towarzystwa Tatrzańskiego, stałym bywalcem Zakopanego i Tatr.
Kiedy w 1874 roku powstanie Towarzystwo Tatrzańskie, najważniejsza organizacja dla rozwoju turystyki tatrzańskiej i samego Zakopanego, jako jedno ze swoich statutowych zadań wymieni ono kontynuację starań o ochronę kozic i świstaków oraz utrzymanie straży leśnej.
W 1875 roku ponownie w tym charakterze zatrudnieni zostaną Wala i Sieczka. Po kilku latach w wyniku współpracy z Węgierskim Towarzystwem Karpackim, Towarzystwo Tatrzańskie do listy gatunków wymagających ochrony dopisze jeszcze limbę, cis i szarotkę.
W roku 1888 na łamach ,,Pamiętnika Towarzystwa Tatrzańskiego” ukrywający się pod pseudonimem X Wielkopolanin ksiądz Bogusław Królikowski po raz pierwszy wezwie do utworzenia w Tatrach parku narodowego.
Dnia 30 października 1954 roku Rada Ministrów PRL na podstawie Ustawy o ochronie przyrody wyda Rozporządzenie o utworzeniu Tatrzańskiego Parku Narodowego. Dnia 1 stycznia 1955 roku wspomniane rozporządzenie wejdzie w życie.
Kozica stanie się najbardziej wyrazistym symbolem Tatr. Mimo że po II wojnie światowej pozostanie w Tatrach jedynie dwadzieścia sześć sztuk kozic, to gatunek przetrwa.
Nie sposób nie pomyśleć, że to także zasługa dwóch światłych polskich profesorów z XIX stulecia – Eugeniusza Janoty i Maksymiliana Nowickiego.
Maciej Krupa – Kroniki Zakopiańskie – Wołowiec 2015
Kozica tatrzańska symbol Tatrzańskiego Parku Narodowego (TPN) (Rupicapra rupicapra tatrica) to podgatunek kozicy północnej. Wyglądem i wielkością przypomina kozę domową, a jej ,,wizytówką” jest to, że rogi są odgięte charakterystycznie do tyłu zarówno u samców jak i u samic. Jest niezwykle sprawna, zwinna i szybka. Poruszanie się w trudnym terenie ułatwiają jej silnie umięśnione tylne nogi oraz racice zakończone rogowym kantem, który zimą twardnieje, umożliwiając poruszanie się po śniegu i lodzie, zimą zaś ściera się na twardym podłożu, odsłaniając miękki środek stopy, który w zetknięciu z gładką ścianą działa jak guma, zapobiegając ześlizgiwaniu się.
Kozice są roślinożerne – najchętniej żywią się miękkimi, górnymi częściami roślin, które delikatnie skubią za pomocą ruchliwych warg, nie wyrywając podłoża. Ich naturalnymi wrogami są orły, rysie i wilki. Kozice były też od dawien dawna celem myśliwych i kłusowników, a nadmierne polowania doprowadziły w XIX w. do prawie całkowitego wyginięcia.
<< 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12